----- Ca artiklo aperis en Progreso - 331 (mayo - agosto 2004) -----
Un semano en Ukraina
(Ido-konfero/renkontro julio 2004 en Kyiv, Ukraina)
Me arivis venerdio, la 16ma di julio, en l’ aeroportuo Borispil proxim Kyiv. Ibe me kordiale aceptesis da Frank Kasper, explorint-organizinto di la renkontro, Mikaelo Linecki, lokal organizanto e sro. Yamamoto Yaouiti, nova samideano de Japonia, qua anke jus arivis, kelke ante me.
Per automobilo di Mikaelo ni vehis a Puhivka, vilajeto 30 minuti distanta de Kyiv, ube trovesis nia sejorneyo “Kosmos”, olima sanatorio en la (pino-)foresto di Puhivka. L’ edifico akom-panesis da plusa edifici, dil olima Komsomol, ankore funcionanta kom yunarala renkontreyo.
Frank ja arivis kelka semani antee e montris a ni la chambri, manjo-salono e kunveno-salono dil Idisti.
L’ oficala parto komencis ye 19.00 kloki e pro ke ankore esis frua, l’ altri (ti qui arivis hiere o mem un semano antee) promenis en la vilajo Puhivka ipsa, qua distas ankore 30 minuti marchante de Kosmos. Ma, vespere, omni venis a la dineo, por esar pronta asistar la bon-veniganta vespero. La dinei qui singla-die konsistos de frumento e kaulo, karno, fromajo por la vejetaranti, o variajo ye to.
Esis grandioza rividar omna ancien amiki e samideani (inter qui Eberhard Scholz, Heidi ed Alfred Neussner, Robert Carnaghan, Don Gasper, Vlado Yakovenko) ma anke nova vizaji, Oleg Baliayev de Belarusia, Ferdinand Möller de Germania e multa altri.
Esis la konocata “zumado” di eciteso pro l’ okaziono parolar nia amata linguo, la joyo di rivido od unesmafoya renkontro, l’ unikeso di la renkontro ipsa e la koncio esar parto di historial evento.
Dum ke multi esis joyoza pro la fakto havar okaziono parolar Ido-lingue (me kredas ke mem unesmafoye Ido-vorti sonis en la foresto di Puhivka, en Kosmos, en la *metropoliteno, edc.) e ti qui unesmafoye parolas Ido-lingue astonesis pro la facileso per qua on komprenas e komprenesas.
Por l’ anciena bela urbego Kyiv devis esar joyo riaudar ta bela linguo parolata en olua stradi, nam olime en Kyiv existis la tre aktiva Ido-grupo “Amikeso”, e docesis Ido dal eminenta Boris Aaronov, qua skribis multa verki pri e por Ido. Ca semano esos mem ula riuniono di Ido ed olima Idolerninto: Janna Reunova.
Janna Reunova sorgis e flegis Boris Aaronov, depos la morto di ilua matro til kande il ipsa mortis en 1987. Janna heredis e konservis ilua Ido-biblioteko. Ma pri to, pose.
Venerdiovespero esis parolata pri la programo di la semano.
Por saturdio-matino promisesis promeno tra la foresto, ma on preferis diskutar ula importanta punti, punti diskutenda dal asistanta membri di la Direktanta Komitato, ma pro l’ aperta karaktero dil asemblo anke ne-membri povis kun-diskutar.
Pos la dejuno esis l’ unesma exkurso. Ni singladie esis transportata per lokacit autobuso plus duktisto a *metropoliteno o de tempo a tempo al exkurso-skopo ipsa.
Kande arivis l’ autobuso por querar ni, anke arivis Volodimir Hurtovenko, quan ni unesmafoye vidis ed audis, e qua parolis ecelante Idolingue. De ca punto semblis ke Volodimir esos ne-fatigebla, entuziamanta guidero. Volodimir disdonis a ni bele imprimita programo di la semano ed invitilo por asistar la solen acepto-ceremonio en kulturo-domo Artem.
Ed grandioz acepto esis. Dum enirar Janna Reunova stacis en la vestibulo e donis a singla persono asistanta, reda rozo. Ni esis invitita sideskar en la salono, e pos acepto-vorti da Janna Reunova e Volodimir Hurtovenko, prizentesis “Yuniy Artemovec” (Yuna Artemano), koro de infanti, qui kantis kansoni populara e populala, parte Ukrainane/Ruse, parte Idolingue. La koro, guidata da Olha Olefir, kantis e dansis tre bele.
Pos la kantado e dansado en vesti tradicionala, prizentesis sioro Georgiy Muhranski, redaktero di fabrikeriala jurnalo.
Georgiy Muhranski, es la maxim olda membro di klubo Amikeso ed il naracis pri la historio di Ido, relate la rolo quan ol pleis por “Interhelpo”, l’ internaciona help-organizuro en Kirgizia ed (olima) Chekoslovakia. L’ askoltanti esis invitita spektar l’ expozo pri Interhelpo e la biblioteko di Boris Aaronov, en Kultur-domo Artem, sustenita da Lyudmila Kozlova, direktisto di Vladimir Dovgan[1], la firmo por qua laboras Janna Reunova. Sioro Lyudmila Kozlova invitis l’ asistanta gasti tostar, regalo da la firmo Dovgan, kun champanio e bonboni, ye suceso di Ido. Ad singla asistanta persono donacesis mikra buxo de specimeno de kosmetikaji, qui volunte esis probita da la gasti. Pose, semblis ke omna gasti esis tre kontenta pro l’ ecelanta efikiveso di la balzamo di Vladimir Dovgan.
Kun champanio en nia sango ni guidesis tra l’ edifico di kultur-domo Artem, ma nur kurte, nam vartis ni l’ autobuso, qua portos ni a la tombeyo, ube trovesas la tombo di Boris Aaronov.
Respektoze ni salutis la tombo di Boris Aaronov, e pozis nia rozi adsur la tombo. Pos kelka instanti de reflekto, ja esis cirkum la dineo-kloko, ni entamis la retrovoyajo a sejorneyo Kosmos.
Arivinta ye Kosmos, ni bon-venigesis per lauta muziko, ne honore l’ Idisti, ma pro mariajofesto qua organizesis ibe. L’ Idisti kordiale aceptesis da la gasti di la mariajiti, ed invitesis partoprenar en la festaji. E to esis okaziono quan l’ Idisti, lia-latere, amikale aceptis. Teste la fotografuri de dansant Idisti! Fiere la gasti di la mariajiti prizentis al Idisti, la maxim famoza kirurgiisto di Ukraina ed akademiano, sinioro Shalimov. Ni presis manui e tostis ye “druzbi”, internaciona amikeso.
Sundio komencis por kelki kun pos-ebrieso, qua balde desapareskis pro la ferma e salubra dejuneto konsistanta de *muslio e lonchi de pano e fromajo. Quik pos la dejuneto, extere sub la suno, diskutesis pri la kreo di Linguala Komitato e la laboro-procedo di la Sekretario di Linguala Questioni. Esis fruktoza diskuto, nam konkordesis pri kontentigiva procedo por tam la Sekretario di Linguala Questioni kam la Direktanta Komitato. Detali pri la diskuti ankore esos prizentata, pos esar traktata da la cetera membri di la Direktanta Komitato di ULI.
Lore ni klamesis por asistar mikra koncerto en la teatr-edifico di la Komsomol. Esis Mikaelo Linecki qua pleis por ni la piano e kantis kelka Esperanto-kansoni de sua repertorio.
Esis tre amuzant e stimulanta kansoni kun inteligenta texti. La modesta Mikaelo dicis ne esar kapabla bone plear e kantar, ma montris lo kontrea. Funde, il akompanesis da yuna ‘brek’-danseri, ma ton il ne remarkis.
Intertempe la suno restis radianta. Ni preparis por la dejuno e pos la dejuno por promeno tra l’ urbo. Per autobuso ni transportesis a la *metropolitenostaciono Lisova, nia fixa adporto- e quero-punto. Che Lisova trovesas bazaro kun echopi de vitalii, shui e kelka vesti. On anke povis kambiar pekunio ibe. Precipue dolari, euri e rubli por la nacionala etalono “hrivna”. Ma, quale dicita, per *metropoliteno ni voyajis a la centro dil urbo, ube ni unesme vizitis la Volodimir-katedralo an la Shevchenko-bulvardo. La katedralo esis restaurita dum 20 yari e riapertita ye la 15ma di julio 1986, la dio memoriganta Santa Princo Volodimir, qua baptis la habitanti di Kyiv. En 1988 on celebris la Bapto di Rus[2] e la katedralo servas kom kroniko di la Kyivana Rus e memorigivo di la glorioza pasinto di la tota Ukrainana naciono. Ni adeniris la Volodimirska bulvardo vers la centro. En la stradi esis videbla an la muri di diversa edifici plaki memoriganta la laboro-, lojo- o nasko-domo di famoza skriptisti o heroi di Ukraina, interaltre Bulgakov (“Margarita e la Mastro”) e Hasek (“La brava soldato Shveyk”).
Survoye al anciena centro ni pasis l’ Ora Pordego, konstrukturo de ligno (ne oro), konstruktita en 1037 da Yaroslav la Saja.
La nomo “Ora” Pordego ol recevis pro ke on devis pagar aceso al urbo per ora moneti, ma existas altra rumori ke esis la kupra planki, proktektanta la ligno, qui brilis en la suno.
Ni atingis Sofia-placo avan la Sofia-katedralo, la katedralo quan ni vizitos altra dio. Meze sur Sofia-placo sidis ferme sur kavalo Bogdan Klemnicki, la “hetman” o kozakestro qua en 1654 paktis kun la caro di Moskva, pakto qua duktis a longa dominaco da Rusia pri Ukraina. Bogdan Klemnicki rezistis l’ odiata Poloni (katolika) e l’ odiata Krm-Tartari (islamana) e pos sucesoza revolto e liberigo la Zaporoje-kozaki establisis primitiva formo de demokratio. Por solidigar la libereso konquestita de la Poloni, (cetere, anke obtenita per helpo da la Krm-Tartari) Bogdan Klemnicki serchis helpo che la caro di Moskva, qua havis la sama (ortodoxa) religio kam la kozaki e Klemnicki. Por to la kozakestro devis agnoskar la suvereneso di la caro. Klemnicki esperis trovir federito qua garantius autonomeso por la kozako-stato.
Tamen, la Rusa cari pensis diferante ed expansis la Rusa potenteso. Do, Bogdan Klemnicki ya liberigis l’ Ukrainani de dominaceso da la Poloni, il remplasis to per dominaceso da la Rusi. La statuo de Bogdan Klemnicki advokas ambigua senti che l’ Ukrainani. Certe se on koncias ke Bogdan Klemnicki dum sua kombati kontre la Poloni masakris multa judi. La kozaki esis antisemida, ja nur pro la fakto ke judi pleis l’ intendanto di la Polona “shlakti”, domenestri.
Intertempe, dum la promenado adjuntis su altra samideano, de altra linguala koloro, Yulia Patlan’, jurnalisto e skriptisto, qua afable babilante akompanis ni. La grupo de Idisti esis survoye a koncerto en l’ Andreas-kirko, ma ne erste ante ke ni restoris ni en restorerio. Por atingar la restorerio ni tra-marchis l’ Andreas-strado, inklinanta strado plena de echopi di populala artaji. Kad esis l’ interesanta objekti komprebla, o forsan la bela vetero, la diversa interesi dil Idisti, ni ne savas, ma la grupo marcheskis plu lente e plu lente, la grupo dislacereskis a diversa mikra grupeti, e mem ye ula instanti membri di la grupo perdesis. Ni atingis restorerio “Bud’mo”, quo signifikas ‘Esez ni!’, la maxim kurta Ukraina tosto. Kande pos tempo omni sidis interne, ni vartis la menuo. Ma to quon ni expektis, ne eventis. Ne venis servisto, adminime, ne ad omna tabli. Nu, ni vidis muliero qua okupate kuris a kelka tabli, ed advere, kelki ja manjis, ma la majoritato dil Idisti hungranta restis sen menuo.
Nekonciante ke la tempo urjeskis, ni agreable interbabilis. Til ke venis l’ instanto ke on anuncis ke oportis irar al Andreas-katedralo por la koncerto. Kande konsternite remarkesis ke kelka tabli mem ne havis la menuo en manui, semblis ke la restorerio jeresis da un muliero. Nur un muliero, qua aceptis la gasti, notis lia deziri, koquis ed adportis la repasti. Nula miraklo ke duris tante longa tempo! L’ irito chanjis a simpatio, ya kompato por la povra muliero qua devis facar omno sole. Quik Janna helpeskis, ed anke Volodimir, e dum ke l’ un pleis la garsono, l’ altra pleis la kasisto, la muliero koquis e sudorifis. L’ Idisti livis l’ un pos l’ altra la restorerio, ankore mastikanta, nam malgre la hastozeso, la repasto esis saporoza! Dum ke la koncerto ja komencabis, pedofingre furtive e silencoze l’ un pos l’ altra eniris la katedralo, por juar la koncerto da mixita koro Renesanco, direktata da sioro Bordnyanski. Li kantis religiala korala kansoni, di qua la vorto ‘haleluya’ maxim ofte audesis, en omna vocala e tonala variaji. Me esis tre impresita da la kanto-povo di Renesanco, esis tre bela e grandioza dominaco di lia voci. Cetere, anke facinanta esis vidar quale la korani stacis sur-plase ma nur lente vacilis segun la ritmo di la respirado e kansono. Pro ke la mulieri *geris longa jupi, to donis impreso di arbori qui lente vaciletis segun la ritmo di la vento.
E to esis samatempe la fino di la diala programo. Ja tenebresis ed extere ni vartis l’ autobuso qua queros ni. Dum la vartado ni manjis glaciaji e drinkis limonado del echopi proxima. Ni povis konkluzar ke Kyiv es granda e bela urbo. L’ urbo qua es habitata da preske 3 milion homi, es remarkinde verda, 60% de Kyiv es bosko o parko. L’ orea turmi tipale ortodoxa-ekleziala di la katedrali brilis de irgube on trovesis. Omna to, e la grandioza fluvio Dnipro, qua tra-iras l’ urbo, e l’ insul(et)i e la plaji, tre impresis l’ Ido-gasti.
Lundio ni pasigis la jorno en subciela muzeo “Pirogov”.
“Pirogov” es muzeo de anciena dometi ed edifici de la pretempi en Ukraina. La tereno es vasta e plezuroza por promenar. Certe ye varmega jorno quale ta dio. Sen hasto, ni admiris la bel arkitekturala impresi di historial Ukraina, inkluzante tradicionala vesti e mobli. L’ Idisti ed amiki (inter qui anke Olha Yakovenko, Peter Scholz, Inga Möller, Yulia Patlan, Alexander Vetoshkin, Olha Kozlova e Katherin Scholz) babilis duope o triope, la grupeti interkambiis de kompozo e tale on plu bone konoceskis l’ un l’ altra. Tale me questionis la du yuna Ukrainana akompananti, Alexander Vetoshkin (filiulo di kunlaboranto di Janna) ed Olha Kozlova (filiino di Lyudmila Kozlova, direktisto di firmo Vladimir Dovgan), quala muzikon li prizas, ed Olha respondis ke “rok”-muziko. Me dicis ke me nur konocas un “rok”-muzikanto Ukrainana, nomesanta Gleb Malcev. “Ho, yes, me certe konocas Gleb Malcev”, el dicis. Il es ula persono qua havas certena stando en Ukraina. E Volodimir Hurtovenko afirmis lo, anke konocanta Gleb Malcev, same kam Vlado Yakovenko, qua anke konocas ta notora “rok”-muzikanto. E tale babilante, finis l’ exkurso, e pos longa jorno extere sub la radianta suno, qua fatigas, ni kontente retrovehis, autobuse, a Kosmos, ube vartis nin la dineo. E pos la dineo diskuti pri la restanta parto di la programo, ka ni duros o ka ni deziros chanjar la programo.
Ma plu granda surprizo vartis ni, nam dum la dineo envenis Gleb Malcev, nia amiko Ukrainana, nun Lituaniano pro mariajo. E, to quon me ja esperis esis vera, Gleb, muzikisto en la grupo “Pichismo” kunportis stoko de la maxim recenta kaseto[3] kun muziko da Pichismo. Pichismo muzikizis la texto da Andreas Juste “Ni havas un e sama linguo”, e probable esas l’ unika Ido-kansono ulafoye registragita ye kaseto. Ma, forsan me eroras ed altri korektigez me, se ne. La muziko da Pichismo absolute es tre diferanta kam la korala muziko da Renesanco, on ya povas dicar ke oli es lia maxim extrema opozanti. Pichismo es “punk”-muziko, e ne por la delikata oreli, ne nur muzikale. Konsilajo: por kunkantar on prefere havez pronta la texto ye papero. L’ altra kansoni ye la kaseto es en Esperanto, Volapük ed Intal.
Do, la rezulto di la diskuto ye lundiovespero esis ke l’ exkurso a Lavra restos ye la programo.
Lavra, quan ni vizitis mardio, es monarkerio, un de la maxim anciena ortodoxa monakerii en “Rus”, fondita meze la 11ma yarcento da monako Antonio, kom subtera templi en la kolinoza dextra rivo di la fluvio Dnipro. “Lavra” (de la Greka) signifikas grupo de inkluzitaji o monakerio. Pos ke omna subtera templi esis exkavita, on konstrukteskis la Repozo-katedralo e dum la sequanta yarcenti sequis altra edifici. La “Lavra”-ensemblo havas 28 hektari e plu kam 120 monumenti de la 11ma til la 20ma yarcento. “Lavra” havas la sama stando por ortodoxi kam la Vatikano por katoliki. Ol es pilgrimanto-skopo ed esis centro di solidigo e difuzo di kristanismo en la Kyivana stato, centro di ilumineso e kulturo. Famoza skriptisti, artisti, mediki, lojis ibe. En 1926 la monakerio esis klozita e la teritorio konsideresis kom Statala Historio-Kulturala Prezervajo. Inter 1942 e 1961 la monakerio nur funcionis en la teritorio di Basa Lavra e *Lontana Lavra, en 1988 ol riaktiveskis ed en 1989 la Proxima Kaverni anke esis retrodonita a la monakerio. Depos 1992 la monakerio funcioneskis kom rezideyo di la Chefo dil Ukrainana Ortodoxa Eklezio di la Moskvana Patriarkeso, Metropolo di Kyiv e Tot Ukraina. Hodie, ol esis la exkurs-objekto dil Idisti e nombroza altra turisti. Ni vizitis la tre ornita Kirko di Exaltado di la Kruco, qua es tre impresanta. Pose ni vizitis, anke ye la tereno di Lavra, l’ expozo di la mikro-miniaturi, expozo de objekti tante mikrega, ke oli nur es videbla per mikroskopo. Kad on povas kredar to, shak-ludo skultita sur la pinto di pinglo, rozo piktita sur l’ extremajo di haro! L’ artisto, Mikola Syadristi, experto pri mikro-miniaturi, ankore vivas e semblante ne foleskis. Ni okuli apene kustumeskinta la normala dimensiono di objekti, ekveninta l’ expozeyo, devis kustumeskar l’ obskureso kande ni vizitis la reliquio-kesto di Santa Pimen, ed altra reliquio-kesti en la kaverni di la Proxima Kaverni. Armizita per kandeli ni lumizis e trovis nia voyo tra la streta e basa-plafona kaverni. Per la kandelo on povis lumizar la sarki o reliquio-kesti di santi e segun bezono, pregar. Ni pregis ke nia samideano Ferdinand Möller, qua – regretinde – kaptesis da gripo e konseque mankis omna ta belesi, ya balde risaneskez. Ferdinand restis dum kelka dii en sejorneyo Kosmos e ni devis indijar sua agreabla akompanado. La koldeteso di la kaverni forte kontrastis la varmegeso extere. Dejuno-kloko!
En la varmegeso ni marchis a halteyo por urbal autobusolineo, ma ne sen erste drinkar glasedo de “kvas”, drinkajo de fermentacinta pano che stradala vendisto. Dum drinkar la “kvas” sonis muziko di “bandura” e “banduristo”, spiritala kantado publike en la strado, sempre solisti. En Kyiv on vidis ed audis plura “banduristi” diversa-plase. Segun yarcenti-anciena tradicioni li es viri, vestizita blanke, olda “kobzar” (trubaduri) e kozaki. En la vilaji ed urbi, le “kobzar” kantis epikaji pri populala explotaji e relati kun la Turki e Tartari, pose pri la trubli kun la Polona rejimo. Dum la soviet-epoko, le “kobzar” esis interdiktita, pro lia (segun sovietal opiniono) nacionalistala tendenci.
Pos gustar ta tipala Ukrainana drinkajo, la quanteso de boteli “kvas” esis nekontebla, en Kosmos. Preske omna parto-prenanto kompris du-litra boteli de “kvas” por extingar dursto.
Ni dejunis en subtera butikaro/restoreriaro simila a la tipo di McDonald, ma ube vendesis tipala Ukrainana dishi. Saporoza dishi, quale la padkuki farsita de legumi, fungi o frukti, e boliita.
Pos la dejuno esis altra promeno tra l’ urbo, ca-foye a la prezidantala parko avan la palaco (ka prezidanto Kuchma savus ke avan sua palaco trovesis du altra prezidanti: di ULI e di la Germana Ido-Societo?) e parlament-edifico, la tre bela nacionala banko, preterpasante l’ admirinda cementa edifico Domo di Kimeri, ni lente atingis la Placo di Nedependeso. Ibe on esis libera dum kurta tempo, por kambiar pekunio, komprar suveniri o simple admirar la beleso di la placo. Kurte, nam balde esis tempo por retro-iro a Lisova, ube nia fidela autobuso e duktisto vartis.
Merkurdio esis dio varmega e di longa vartado. Pos ke fine la grupo organizesis e transportesis a Lisova, e de Lisova per amasoza *metropoliteno a la fervoyala staciono, por de ibe exkursar tra l’ urbo-centro autobuse. Avan l’ amasoza staciono ni stacis, fortunoze en l’ ombro, nam quale dicita, varmegesis.
E ni vartis e vartis, fakte, ye quo? Semblis ke Mikaelo probis organizar l’ exkurs-autobuso ed exkursar plu frue kam segun la programo. Probable esis desfacila e longa negociado, nam ni vartadis, e pos horo konstatesis ke ne esis posibla. Do, yen la tota grupo rieniris l’ amasoza *metropoliteno (l’ Idisti movas lente, lentege) por vehar al Ora Pordego, de ibe ni marchis a la Sofia-katedralo.
Ne nur de extere la Sofia-katedralo es impresanta, interne l’ edifico es belega. Omnube on vidas ortodoxa barbizita kleriki vestizita en nigra, e la freski e mozaiki di la katedralo atraktas l’ atenco. En la vulto esas 6 metri alta mozaik-imajo de Santa Maria Orans. La katedralo esis fondita da princo Yaroslav la Saja en 1037, ol esis la maxim grand edifico memoriganta la vinkeso di le “Pecheneg” (nomadi). Ol esis la maxim importanta templo di la Kyivana Rus, ube princi esis kronizita por la trono Kyivana, ed entombigita. Qua esis Sofia? Sofia ne esis persono. Pro ke Yaroslav la Saja apreciis inteligenteso, saveso e libri, il nomizis la katedralo segun la Greka vorto “sofi”, sajeso, ca-kaze ‘deala sajeso’.
La muri di la Sofia-katedralo es tante ferma, ke homi dicas ke Deo protektas Kyiv tam longe kam stacas Santa Maria Orans.
Intertempe, dum l’ admirado di omna ta beleso, la stomaki protesteskis pro vakueso. Do, komencis l’ iro a manjerii. Ma ante ke la grupo ja departis, marchante de la Sofia-katedralo, la grupo de Idisti ja duimeskis. Fortunoze ke Janna e samideani Halina Shmanenko e Georgiy Muhranski savis ad-ube irar, tale ke ni fine rividis l’ altra duimo di la grupo, itere en la subtera restoreriaro. Anke hike, amaso de homi manjanta, ed apene ni trovis plaso. Me komendis, per helpo di Halina, grilita terpomo kun fromajo-sauco e karoto-sauco, qua esis delicoza disho. To, e simila salubra dishi por l’ altri donis nova energio por nia autobus-exkurso tra l’ urbo. Itere, do, a la fer-voyala staciono ube ca-foye advere vartis ni, autobuso, o plu bone, autobuseto. Hike Janna, Halina e Georgiy adiis ni, li ne kunvenis. Halina havis surprizo por omni e donacis a singla Idisto mikra “Matrushka”-pupeeto, kom simbolo di amikeso e memorigilo.
Kelkafoye la homo es neracionoza ento, nam de la varmegeso extere, l’ Idisti decidis enirar la forno-varmegeso dil auto-buseto. On sufrez por atingar certena rezulti, ka ne? Ca-kaze, per guidisto parolant en l’ Ukrainana ed interpretata da nia propra guidero parolant en Ido-linguo, ni departis.
Sukusante e boliate ni pasis tra l’ anciena centro, ube, en la yaro 482 fondesis Kyi-urbo, quale lore nomesis l’ urbo. L’ urbo, segun ula historio, fondesis da tri fratuli: Kyi, Shek e Koriv e fratino Libid, princi di Poliana tribuo. Por honorizar la maxim olda fratulo, l’ urbo nomesis Kyiv. Ni do, tra-iris Anciena Kyiv, a la quartero Podil. Podil aspektas tre afabla kun mikra stradi e basa domi, multa moderna butiketi e kafeerii, taverni, e situesas an la rivero Dnipro.
La maxim precipua strado di Kyiv es Kreshatik, qua havas aspekto di bulvardo. La strado komencas de la rivo di la Dnipro, del Europana Placo, transiras la Placo di Nedependeso e finas ye Besarabiana Placo. La strado es konekto inter la basa, an la rivo situita Podil, ube lojis l’ olima mestieristi, qui laboris por la princi e nobeli, qui lojis supre, ye la kolino di Anciena Kyiv. Nia skopo, per l’ autobuseto, esis la Santa Mikaelo-katedralo. Kande ni desabordis l’ autobuseto, sudorifante, ni marchis pasante kelka ambasaderii, vers la Santa Mikael-placo. Sur la placo on konstruktis skulturo por memorigar la granda infamo qua eventis en 1933, kom rezulto dil agrokultivala politiko di Stalin. Dum la granda infamo, 6 milioni de homi mortis ye la ruro. La koaktita kolektivigo efektigis destruktita strukturo dil agrokultivado ed ultre to, Stalin imperis ke unesme la granda urbi nutresez. Laboristala brigadi formacesis por kolekto-kampanii de grano che le “kulak”, talanomizita farmisti qui esis deklarita senyure.
Praktike to signifikis ke singla farmisto qua refuzis apartenar a “kolchozo” (farmo-kolektivo), esis la skopo di destrukto-kampanio. On proklamis lego qua morto-punisis la furto de ‘socialistala proprietajo’. Multa hungranta viri, mulieri od infanti qui audacis furtar grano de la grano-sili o de la “kolchozo”, esis deportita a Siberia por dek yari, o mortigita. Mem erektesis gardo-turmi alonge l’ agri por gardar la grano o maizo. Che la monumento montresas shokiva fotografuri de mortinta homi jacanta sur la stradi, infanti kun inflita ventri, skeleto-korpi, amaso-tombi e dezolita vilaji. La skulturo reprezentas silueto de matro en kruco.
Pos reflektar la dramato, ni eniris la Mikaelo-katedralo. Ultre la freshiganta koldeteso, la pikturi esis relative moderna komparit al altra katedrali quin ni vidis til nun. Ne esis multa tempo, ni enirez l’ autobuseto por vizitar altra skopo, Kreshatik-parko, kun la Monumento di Amikeso inter Populi, dedikita al amikeso inter Ukraina e Rusia. De la tereno di la monumento, metala ciel-arko de diametro de 30 metri, es grandioza panoramo ye la Dnipro e la dextra parto dil urbo. Anke es videbla la statuo-monumento de princo Santa Volodimir. Itere en la forn-autobuseto, qua portis ni a la finala skopo dil exkurso, Placo di Nedependeso. Hike esis interkonsentite ke mikra delegitaro di la grupo irez a negociado kun la firmo Dovgan, pri kunlaborado.
La delegiti esis la prezidanto di ULI (Hans Stuifbergen), Frank Kasper, Yamamoto Yaouiti, Janna Reunova e Volodimir Hurtovenko. Per *metropoliteno la delegitaro atingis staciono Pozniaki ube, konvenante, situesas la kontoro di firmo Dovgan (kaze ke vu es proxima, vizitez li: domo 1b/6, strado Gmiri), ed ube ni kordiale aceptesis da Lyudmila Kozlova, la chefo dil Ukrainana filialo. Pri quo negociesis? Es nula sekretajo: Lyudmila Kozlova di Dovgan propozis kunlaborado inter la firmo Dovgan ed Ido. To signifikas ke Idisti tradukez la interretala pagini di Dovgan aden Ido, e mencionez en kreez ligili a la pagini di Dovgan ye l’ oficala interretala pagini di Ido, e ke la firmo Dovgan mencionez e kreez ligili a la pagini di Ido.
La kunlaborado nur esis ye ta nivelo, retala intermenciono. E pluse, Lyudmila Dovgan propozis ke se ni, Idisti, konkordas, ke en la kontoro di Dovgan en Kyiv, spaco esos rezervata por nia Kyivan Idisti, ube li povas renkontrar o kunvenar. Mem, se necese, armoro povas esar pozata por eventuala Ido-biblioteko di la Kyivan Idisti. To es jeneroza gesto di Lyudmila Kozlova, e ni gratitudas el, e la firmo Dovgan pro to. Pos manjir la delicoza glaciajo quan regalis ni Lyudmila Kozlova, ni mustis departar, por atingar justatempe l’ autobuseto che Lisova. Ni, la delegitaro, kordiale dankis Lyudmila ed interadiis.
Per taxio ni iris a Lisova.
Vespere, pos la dineo en Kosmos, ni kantis Ido-kansoni!
Ja esis jovdio. La lasta dio por me, nam venerdio ye kin kloki matine me departos del aeroportuo Borispil. Do, eventuala jorn-okupaji en Kyiv ne esis posibla por me. Irgamaniere, merkurdio-vespero esis decidita ke ti qui deziris vizitar la hemo di Janna Reunova en l’ urbeto Irpin, irez e ti qui ne volis vizitar el, pro altra deziri od obligi ne irez. Janna Reunova invitis l’ Idisti piknikar an la rivero e parolar pri la libri quin el heredis de Boris Aaronov. Esis decidita ke delegitaro pre-vizitis Janna por kontrolar la libri ye mankanta libri ye la listo di la Germana Ido-Societo, e registragar la tituli. Omna to, skope fotokopiar la mankanta libri por la GIS e segun deziro, interkambiar exempleri por kompletigar amba biblioteki. Altri, ne delegita, havis libera tempo por komprar suveniri, vitalii, vizitar muzei od irgaquo li havis ye la programo. Tale, grupeto de interesiti pri libri e romdiski vizitis la bazaro di Petrivska, an la *metropoliteno-staciono kun la sama nomo e vizitos Janna Reunova ye 14.00 kloki posdimeze, heme.
Petrivska es enorma bazaro plena de echopi, ube vendesas omnasorta libri, romdiski ed on povas delektesar pro literaturo, cienco, cinematografio, komputorala programi, edc. Pos vagar tra nombroza stradeto de echopi, traserchar la vari, komparar e komprar la necesa suveniri e romdiski (dicionarii) e simile, ni kuris a la *metropoliteno. Tra-serchar la vari dil echopi obliviigas da multi la tempo, on komprenas lo, do, kurar esis necesa. Fortunoze on vartis che l’ interkonsentita plaso, ed ensemble ni voyajis per autobuso ad Irpin, preurbo di Kyiv, ube lojas Janna Reunova. La voyajo duris horo, tra peizajo forestala. En Irpin esis kurta disto del autobuso-halteyo a la domo di Janna Reunova. Semblante Janna recente translojis a ca urbo, e l’ apartamentaro di Janna esis ye tereno grupe kun tri altra apartamentari. L’ evidente stranjet aspektanta grupeto de Idisti atraktis atenco, nam la bruisema ludanta infanti taceskis kande ni eniris la korto dil apartamentari.
Volodimir, qua havis la numero, unesme eniris l’ unesma apartamentaro, qua havis dek etaji, e ni per mikra elevatoro sukusetante acensis al etajo di Janna, adminime, ni pensis.
Problemo esis ke esis nula nomo-plaketi infre an la pordo, ni ne savis kad esis la justa apartamentaro, e kande la pordo dil apartamento apertesis, pos nia frapado, semblis ke ne. Do, la grupo de Idisti decensis per l’ elevatoro adinfre e probis la duesma apartamentaro. Ca-foye nur Volodimir, ed anke ca-foye, senrezulte. Pos enirar e probar la triesma, Volodimir rivenis adinfre e dicis ke no, anke ne la justa apartamentaro.
Til ke afabla muliero, ka vicino?, rimemoris ke recente venis nova lojanto en l’ apartamentaro, ed indikis a ni la duesma edifico, ma altra numero ed etajo (9ma!). Por montrar la sportemeso kelki acensis l’ eskalero por atingar la nonesma etajo ed altri uzis l’ elevatoro. Janna ja vartis nia en sua hemo, kun bela mobli ed ornaji. Halina Shmanenko trovesis en la koqueyo, preparanta dejuno e la preirinta Idisti (Frank Kasper, Oleg Baliayev e Vlado Yakovenko, la delegitaro qua okupis su pri registragar e sortizar la libri di la biblioteko di Aaronov), trovesis en la salono, sniflanta la libri e skribanta noti. De la balkono di Janna on havas belega panoramo ed on preske povis tushar la somiti di la pini di la pinoforesto. La cirkumajo es tre salubra. Dum ke Janna e Halina, servis la dishi, l’ asistanta Idisti babilis e drinkis “viv-aqui” e fruktosuki en la mikra salono.
Janna e Halina ecelis pri koquartala talenti e kontente l’ Idisti gustis la manjaji. Ye singla nova varso di glaso, tostesis, unesme, komprenende, ye la memoro di Boris Aaronov, duesme ye la saneso di Janna e la Kyivan amiki, triesme ye prosperoza kresko dil Ido-movemento.
La quaresma foyo esis okaziono la transdono de kuverto de pekunio, quan ULI (Uniono di la Linguo Internaciona, Ido), donacis a kultur-domo Artem, mediacante Janna Reunova, kom danko por la grandioza acepto e koro, ed omno organizita da Janna e Volodimir.
Janna dicis ke la kultur-domo joyos aceptar la donacajo por komprar tre bezonata akordeono e ke l’ Idisti dankesez pro la donacajo. E lore anuncis su altra samideano, Valeri Rogov, qua kunportis botelo de specalaji Krmana: dolca vino. To anke gustesis, aprobesis e laudesis. L’ atmosfero e humoro pensigis da me pri mea unesma Ido-kongreso quan me ulafoye experi-enceabis, en Elsnigk, Germania. Lore ni anke sidis en la sa-lono di la domo di ULI-prezidanto Günt-her Anton, same agreabla amikala ron-do. Nun Janna havis specala pro-gramo-punto. El invitis ni vizitar l’ unesma projetita kongreseyo, la parko Y. Gagarin. Aden la sunoza naturo iris l’ Idisti, promenante a la vakanco-parko/kongreseyo. Ibe esis teatrajo por e da infanti e pueri. Ni renkontris la vakanceyestro, qua montris a ni omna edifici, sauno, ludeyi, dormeyi, balneyi di la vakanco-parko. Nun l’ Idisti deskovris ube li povus esar kongresanta. Ma, me es certa ke Idisti retrovenos, uladie, a Kyiv, e povos sejornar en Irpin, vakanceyo Yuri Gagarin. Pos vidir la vakanceyo, Janna invitis ni drinkar teo o kafeo, kun kuko. To esis invito quan ni ne povis pasar e gratitudoze aceptis. Ni kordiale dankis Janna pro omna quon el facis por l’ Idisti, e ke nun venis adio-tempo. Oportis retro-irar a Kosmos, ube l’ altra Idisti vartis ni, por adiala vespero. Do, kun bela memoraji pri grandioza posdimezo en la kordio e memoro, ni adiis ed autobuse livis Irpin.
En Kosmos vartis nin dineo, la maxim lasta di ca rekontro. Lasta foyo manjar frumento, fromajo, pano, yogurto e drinkar teo o kafeo. Quale konstante dum la tota semano, saporoza esis, e nutriva! Pos konsumir omna to, omni asemblis en la salono, ube gaye naracesis pri la diversa experienci di pasar la jorno, komparesis la suveneri e prenesis boteli de “kvas” por plenigar la glasi. Omni konkordis ke esis grandioza semano, adresi interkambiesis, promisi facesis, e lasta libreti, insigni, dicionarii edc. Kompresis (la Germana Ido-Societo kunportabis stoko de libri ed altra Ido-materiali). Oportis kantar ensemble, lastafoye. Heidi Neussner skribis perfekta texto qua es apta por adiar pos Ido-renkontri, ye melodio di “My Bonnie is over the ocean”. Nun l’ instanto esis vera, ni presis la manui, deziris l’ un l’ altra bona voyajo e kordiale “til rivido” e dormeskis, por frue en la matino, vekar e departar. Til rivido en septembro 2005, ye la sequanta kongreso en Toulouse, Francia.
Hans Stuifbergen, kun multega danko a Volodimir Hurtovenko.
L’unesma regnanti di la mez-epokala imperio ‘Kyivana Rus’ esis stranjeri. Segun un de la maxim ancien Est-Slava kroniki, la Slava e Finlandana tribui di prezenta Ukraina e nord-Rusia, invitis la Varangiani – plu bone konocata kom Normandi o Vikingi. “Nia lando es granda e richa, ma ne es ordino. Venez regnar ni.” La Varangiani venis e donis lia nomo a la lando. “Rus” venas de “Ruotsi”, la Finlandana vorto por Suedia. Kelka historiisti asertas ke la “Rus”-ani ne venis de Skandinavia, ma esis slava tribuo.
Стало быть — sado/maso/domination/bondage процветает буйным цветом в этом селении, отсюда и странности с киёчками…
GINTAS K. «Virtuoso sound sculptor» из Литвы по имени Gintas Kraptavicius представил 10-секундную композицию, составленную из реверберированного нойзового сэмпла и короткого писка. Коротко и ясно. На то оно и виртуозо.
